Nông Văn Thế là cán bộ xã trưởng thành từ cơ sở, chưa qua trường lớp, không có bằng cấp. Thời buổi bằng cấp hóa, có bằng cấp tức là có năng lực. Tổ chức nói thế thì cãi vào đâu được, Thế đành chấp nhận giảm biên chế trở về địa phương.
Sinh ra, lớn lên ở bản Suối Hoa, Thế dáng người cao lớn, đẹp trai, đặc biệt có giọng hát lượn rất hay. Các bài hát mà Thế thể hiện đều có hồn, có vía. Thế là cán bộ trưởng thành từ phong trào bảo vệ rừng ở cơ sở. Từ cán bộ hợp đồng bảo vệ rừng cấp xã, anh phấn đấu trở thành nhân viên kiểm lâm. Con đường thăng tiến của Thế thật thênh thang, rộng mở nếu không xảy ra chuyện đá lở chắn đường.
***
ở bản Suối Hoa có hơn chục nóc nhà thì nhà nào cũng có khu rừng riêng. Núi đồi trùng điệp đi cả ngày không hết. Chẳng cần đo đạc gì, mỗi người tự động chọn lấy một quả đồi hay cả thung lũng để chăn nuôi. Những khu đồi trọc lâu dần dưới bàn tay con người trở thành rừng. Muông thú cũng dồn tụ về kiếm ăn nhộn nhịp. Gà rừng sống lẫn với gà nhà. Người dân bản Suối Hoa vào rừng chặt cây, hái nấm gặp hươu, nai, hổ, báo là thường. Mỗi khu rừng ở bản Suối Hoa đều có những nét riêng nhưng nổi bật hơn cả là khu rừng của Nông Văn Thế có cái thác cao khoảng mươi mét quanh năm nước đổ đều đều. Về mùa mưa nước tung bụi li ti gặp trời nắng tạo nên vô số cầu vồng bảy sắc. Dưới chân thác là con suối nhỏ nước trong tới đáy. Mùa hè nóng là vậy nhưng chỉ cần ở cạnh thác nước vài phút là lạnh nổi da gà. Rừng nhà Thế cây cối quanh năm không dính nhát búa, nhát dao nên lớn thật nhanh. Những cây vầu to mọc sát nhau thẳng tắp. Gỗ thì đủ loại, nhiều tầng tán. Đây thực sự là hình ảnh thu nhỏ của rừng nhiệt đới.
Ngày ấy ở huyện rộ lên chiến dịch trồng cây sở để ép dầu xuất khẩu. Các lớp tập huấn kỹ thuật trồng sở mở liên tục từ xã đến huyện. Không biết thực hư thế nào, người ta cứ truyền miệng đồn thổi với nhau rằng dầu sở sẽ xuất khẩu sang Liên Xô để pha sơn, sơn vỏ tàu vũ trụ. Đặc điểm nổi trội của dầu sở Việt Nam là giảm tối đa ma sát, nếu dùng dầu sở ở các nước khác sẽ làm tàu bốc cháy khi phóng với vận tốc cao. Dầu sở trở nên quý và đắt giá. Rồi đây các nhà máy ép dầu sẽ mọc lên nhan nhản. Cả huyện biến thành khu công nghiệp. Nông dân biến thành công nhân, bỏ cuốc cày cầm cờ lê - mỏ lết. Thật là một viễn cảnh tuyệt vời. Ai cũng tươi rói trong lòng. Cả nghìn người chung một lời, cùng một chí hướng quyết tâm biến huyện nhà trở thành khu công nghiệp chế biến và xuất khẩu dầu sở nổi tiếng cả nước.
Trong khi người dân trong huyện mỗi người một cách đang sống sung sướng trong tưởng tượng thì Nông Văn Thế lại có ý nghĩ ngược dòng. Thế không khỏi giật mình mỗi khi nghĩ đến chiến dịch trồng sở được khởi động, chắc chắn các khu rừng sẽ bị chặt để lấy đất trồng sở. Thế chưa biết hình dáng cây sở ra sao, chỉ nghe nói nó cũng to lắm. Thế nghĩ, ừ thì cứ cho là to nhưng để được như các khu rừng hiện nay phải mất bao nhiêu năm, ứng với thời gian đấy là đất rừng bị tác động bất lợi của môi trường tự nhiên. Khu rừng nhà Thế có từ thời ông nội đến nay là đời thứ ba rồi, vậy mà cây to nhất cũng chỉ một người ôm. Cứ cho là dầu sở đắt giá, đổi được nhiều đồng rúp nhưng liệu nó có thể bù đắp nổi những cánh rừng bị khai thác trắng không! Thế không phải là nhà kinh tế nên thật khó tìm ra lời giải.
Tại cuộc họp ban chấp hành huyện ủy mở rộng, Thế đã mạnh dạn nêu những thắc mắc của mình trước cuộc họp, cuối cùng anh chân thành đề nghị: Tôi không phản đối chủ trương trồng sở ở huyện ta. Đây là chủ trương lớn, táo bạo. Nếu thành công sẽ đưa mức sống của người dân lên một bước. Nhưng thật tai hại nếu dự án không thành công, khi đó rừng của huyện sẽ bị tàn phá. Tôi đề nghị hãy trồng thí điểm tại một vài nơi, vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Tốt thì nhân rộng, bằng không sự thiệt hại cũng không đáng kể. ý kiến của Thế có khá nhiều người ủng hộ, nhưng cũng chưa được chấp nhận. Họ nói rằng, cái kiểu vừa làm vừa sợ như Thế thì huyện nhà đến bao giờ mới thoát khỏi đói nghèo, đến bao giờ mới công nghiệp hóa nông nghiệp nông thôn được. Có người nặng hơn còn quy kết Thế có tư tưởng thoái lui, đi ngược chủ trương của huyện.
Bàn đi bàn lại, cuộc họp cũng ra được nghị quyết. Huyện sẽ chỉ đạo quyết liệt việc đưa cây sở ra trồng đại trà. Cây sở là cây công nghiệp mũi nhọn, chỉ có nó mới đưa huyện thoát nghèo. Nghị quyết nhanh chóng triển khai. Theo đó, người dân lăm lăm rìu rựa lên rừng chặt phá, quyết tâm chuyển đổi cơ cấu cây trồng, công nghiệp hóa nông nghiệp nông thôn. Đâu đâu cũng nghe tiếng chặt cây, phá rừng. Khói đốt rừng bốc lên từng cột cao đến tận trời xanh vẫn không tan. Hàng loạt các khu rừng từ vầu, trúc, rừng đa tầng tán, đến những cánh rừng già trên trăm tuổi gần như biến mất trong thời gian ngắn. Huyện cho ô tô chở hạt sở đến tận xã. Xã nào chưa có đường ô tô thì cắt cử xã viên lên huyện lấy. Mỗi cân hạt chấm một điểm, ai gánh được nhiều thì nhiều điểm đồng nghĩa với việc sẽ được nhiều thóc. Thế nên người ta háo hức như đi hội.
Sau chiến dịch trồng sở, ngoại trừ khu rừng bản Suối Hoa còn nguyên vẹn, hầu hết các cánh rừng khác trong huyện đều biến mất. Rừng bản Suối Hoa sắp sửa bị tàn phá thì đột ngột có tin khách hàng nước ngoài không nhập khẩu dầu sở nữa. Tin đó lan nhanh, dầu sở không ai mua. Chiến dịch trồng sở bị đình lại, đồi núi trơ trọc, cỏ tranh mọc lút đầu, lũ ống lũ quét triền miên. Người ta chuyển hướng di cư vào Nam sinh sống, dân số trong huyện giảm hẳn. Rừng không còn đồng nghĩa với nơi sinh sống của động vật rừng bị mất, chúng kéo nhau về trú ngụ tại rừng Suối Hoa. Chính điều này làm cho các phường săn vô cùng khoái trá, Thế chứng kiến nhiều con thú bị thợ săn bắn gục. Chuyện thú và người sống lương thiện bên nhau ở khu rừng bản Suối Hoa không còn.
***
Thế đã ở trong rừng được gần hai phiên chợ. Bây giờ đang mùa măng mọc Thế vào rừng làm ít măng khô đem bán. Bao nhiêu năm nay, khu rừng này đã nuôi sống Thế và cái gia đình nhỏ bé của anh. Rừng cho Thế đủ thứ. Mùa đông thì than củi, mùa hè thì mọc nhĩ, nấm hương, mùa xuân làm măng khô. Mỗi thứ một tý, quanh năm có sản vật của rừng mang ra chợ bán. Tối nay cũng như bao tối khác, Thế hơ xong số măng ban ngày đào được thì đêm đã về khuya. Thế trèo lên cái chòi nằm lưng chừng cây sấu để ngủ, nơi đấy vừa thoáng mát, không ẩm thấp lại an toàn. Cả ngày lao động cật lực, giờ cái mệt thấm khắp người. Vừa nằm xuống Thế đã chìm vào giấc ngủ. Chưa đẫy giấc, Thế giật mình choàng tỉnh bởi tiếng súng săn chát chúa dội vào đêm. Nghe tiếng súng nổ, anh thấy đau đớn như chính mình bị đạn. Một con gấu, hổ hay lợn nòi phải lìa rừng? Thế không ngủ được nữa, anh dậy sớm, xuống suối rửa mặt, rang cơm ăn sáng rồi gánh măng về bản. Thế dừng chân, ngồi bên bờ suối vốc nước lạnh lên mặt, lên gáy. Đang khoan khoái, bỗng Thế bị một cái tát trời giáng từ phía đằng sau. Chưa kịp định thần thì những cái móng sắc nhọn đã bóc hết da mặt. Máu chảy ròng ròng, Thế ngã vật bên bờ suối. Vợ con Thế khóc cạn nước mắt. Dẫu có khóc than đến mấy cũng không làm cho Thế sống lại được. Ông Táo được người nhà mời đến đưa linh hồn về trời đã hành nghề lâu năm và rất cao tay. Ông đến tận nơi Thế chết và phán rằng hãy chôn Thế tại đây. Ngôi mộ của Thế sẽ được cúng lễ, hương khói quanh năm. Người nhà Thế vô cùng ngạc nhiên, lòng bán tín bán nghi nhưng cuối cùng vẫn nghe theo lời phán của thầy Táo.
***
Chiến dịch trồng sở được mở ra cộng với sự tuyên truyền về hiệu quả kinh tế của dự án, trong kỳ bầu cử hội đồng nhân dân huyện phó chủ tịch "phụ trách phòng trào trồng sở" trúng cử với số phiếu rất cao vào ghế chủ tịch huyện. Đến nửa nhiệm kỳ, kế hoạch trồng sở bị dừng lại, biết rằng nếu không đưa dự án nào có lợi cho huyện thì thật khó tái đắc cử trong nhiệm kỳ tới. Tình cờ một lần đọc báo cáo từ xã gửi lên có nói đến khu rừng bản Suối Hoa, ông chủ tịch liền nảy ra ý định xây dựng ở đấy một khu du lịch sinh thái. Nghĩ là làm, công việc không có gì trở ngại ngoài việc di dời ngôi mộ của Nông Văn Thế. Theo thiết kế sẽ có con đường vòng quanh hai bên bờ suối để du khách tản bộ. Ngôi mộ của Thế nằm giữa tim đường, di rời là điều khó tránh khỏi. Thế nhưng khi thương lượng với nhân thân của người nằm dưới mộ họ lắc đầu từ chối mọi giá đền bù nên phải để nguyên ngôi mộ và nắn đường tránh. Không những thế dự án còn xây ngôi mộ Thế khang trang đồng thời mời một nhà văn cấp tỉnh đến sáng tác ra một câu chuyện ly kỳ về cuộc "tử chiến" giữa Nông Văn Thế và con gấu hung hãn. Hướng dẫn viên du lịch cứ thế học thuộc làu để kể cho du khách bốn phương.
Sau hai năm thi công, khu du lịch sinh thái rừng Suối Hoa đi vào hoạt động đã thu hút được nhiều lượt khách đến tham quan nghỉ dưỡng. Ngoài việc đến thăm khu rừng nguyên sinh cùng với sự kỳ vĩ của thác nước, du khách gần xa còn muốn đến thăm ngôi mộ của Nông Văn Thế và thắp nén hương tưởng nhớ người anh hùng "đánh gấu" năm nào. Khu du lịch sinh thái hằng năm thu về cho huyện tiền tỷ, tất nhiên ông chủ tịch huyện tiếp tục tái đắc cử với số phiếu cao. Ngôi mộ Nông Văn Thế đúng như tiên đoán của thầy Táo, quanh năm nghi ngút khói hương.
Truyện ngắn của Hoàng Biểu